Οικογένεια, γονείς, παιδιά...

Το πλαίσιο που επηρεάζει αμεσότερα την ανάπτυξη των παιδιών είναι αναμφισβήτητα η οικογένεια. Διαμορφώνονται οι γνωστικές δεξιότητες και η προσωπικότητα των μικρών παιδιών μέσα από τα καθήκοντα που οι γονείς τους αναθέτουν καθώς και με τους τρόπους που αντιδρούν στις συμπεριφορές των παιδιών τους, με τις αξίες και τα ιδανικά που τους προωθούν καθώς και με τους τρόπους συμπεριφοράς που έχουν. Επίσης οι γονείς είναι υπεύθυνοι για τους χώρους που τα παιδιά επισκέπτονται, τις δραστηριότητες που έχουν στον ελεύθερο χρόνο τους, την επιλογή των τηλεοπτικών προγραμμάτων που παρακολουθούν, και άλλα πολλά.
Σύμφωνα με την Diana Baumrind υπάρχουν τρία γονεϊκά σχήματα: το τυραννικό γονεϊκό σχήμα όπου οι γονείς προσπαθούν να ελέγξουν και να αξιολογήσουν τη συμπεριφορά των παιδιών τους με παραδοσιακά κριτήρια, δίνοντας μεγάλη σημασία στην υπακοή της εξουσίας και τις τιμωρίες. Το αυθεντικό γονεϊκό σχήμα όπου οι γονείς θεωρούν ότι τα παιδιά έχουν δικαιώματα, δε χρησιμοποιούν την τιμωρία αλλά συζητούν, εξηγούν τους κανόνες και λαμβάνουν υπόψη τους την άποψη των παιδιών τους, παρόλο που πιστεύουν ότι οι ίδιοι έχουν περισσότερες γνώσεις και πηγές πληροφόρησης από εκείνα. Τέλος, το ανεκτικό γονεϊκό σχήμα περιλαμβάνει τους γονείς εκείνους οι οποίοι ασκούν ελάχιστο έλεγχο στη συμπεριφορά των παιδιών τους, και δίνουν μεγάλη ελευθερία κινήσεων σχετικά με ωράρια και δραστηριότητες τους.
Τα παιδιά του πρώτου σχήματος τείνουν να παίρνουν σπάνια πρωτοβουλίες, χαρακτηρίζονται από έλλειψη αυθορμητισμού και συνήθως αναζητούν κάποια "αυθεντία" να αποφασίσει για το σωστό. Τα παιδιά του δεύτερου σχήματος εμπιστεύονται περισσότερο τον εαυτό τους κι έχουν επιθυμία εξερεύνησης, ενώ τα παιδιά του τρίτου σχήματος είναι σχετικά ανώριμα, με δυσκολία να ελέγξουν την παρορμητικότητα τους και να αναλάβουν τις ευθύνες τους.
Είναι σημαντικό ότι οι αυθεντική γονεϊκή στάση συνδέεται με καλύτερες σχολικές επιδόσεις και καλύτερη κοινωνικοποίηση.
Είναι δύσκολος ο δρόμος προκειμένου να κρατηθούν οι ισορροπίες αλλά το αποτέλεσμα νομίζω ότι αξίζει τον κόπο...
Ποιος γονέας δεν επιθυμεί να δει το παιδί του ικανό να λαμβάνει αποφάσεις; να έχει αυτοπεποίθηση και αυτοέλεγχο; να έχει ουσιαστική επικοινωνία μαζί του;
Τα παιδιά χρειάζονται τους γονείς δίπλα τους κι όχι επάνω τους. Προσοχή όμως. Μην μπερδέψουμε τις έννοιες "έχω φιλική συμπεριφορά προς το παιδί μου" από το "είμαι φίλος με το παιδί μου". Τα παιδιά έχουν φίλους και μάλιστα αρκετούς, και οι γονείς έχουν φίλους. Ούτε τα παιδιά καλύπτουν το ρόλο του φίλου στους γονείς, αλλά ούτε και το αντίθετο. Η φιλία είναι αποτέλεσμα εκλογής κι όχι της πορείας της φύσης όπως οι γονείς. Ο ρόλος του γονέα είναι σημαντικός και τα παιδιά τον έχουν ανάγκη. Προσφέρει άλλα πράγματα από αυτά που έχει ο ρόλος του φίλου. Φιλία σημαίνει ισότητα, ενώ στη σχέση γονέων και παιδιών τα πράγματα διαφοροποιούνται. Καλό είναι να υπάρχουν όρια. Κι αυτό διότι τα παιδιά που δεν έχουν κανένα όριο και είναι ανεξέλεγκτα στην καθημερινότητά τους (ωράρια ύπνου, βόλτας, και διάφορα άλλα) τείνουν να διακατέχονται από συναισθηματική ανασφάλεια ακόμα κι αν αυτό δεν είναι φανερό.


Φάνια Βιλλιώτη, ψυχολόγος