Σχολική ετοιμότητα

Όταν μιλάμε για σχολική ετοιμότητα εννοούμε την προετοιμασία του παιδιού στην απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων που θα το βοηθήσουν να προσαρμοστεί στο σχολικό περιβάλλον και να ανταποκριθεί με επιτυχία στις απαιτήσεις του αναλυτικού προγράμματος. Η ετοιμότητα για μάθηση δεν είναι μόνο θέμα βιολογικής ωρίμανσης, αλλά επηρεάζεται ουσιαστικά από τον πλούτο ή τη στέρηση των πρώτων ερεθισμάτων και από την προσχολική εξάσκηση (Δραγώνα Nilsen 1987, Κουτσουβάνου, Γιαλαμάς, 1998)

Στην επιστημονική κοινότητα με τον όρο ετοιμότητα εννοείται η ωρίμανση του παιδιού, η οποία περιλαμβάνει: σωματική ανάπτυξη (εγκέφαλος, κινητικότητα, ομιλία) και πνευματική ανάπτυξη (νοημοσύνη, γνωστική ανάπτυξη, μνήμη), που θα συμβάλλουν στη διαδικασία της μάθησης. Ειδικότερα, η σχολική ετοιμότητα περιλαμβάνει:

1.      ψυχοκινητικότητα: (συντονισμός χεριών, δαχτύλων, ματιών, κινήσεων, παγίωση της πλευρίωσης (δεξί-αριστερό), λεπτή κινητικότητα, ρυθμός και χρόνος)

2.      νοητικές ικανότητες: (αντίληψη, μνήμη (οπτική, ακουστική), συγκέντρωση προσοχής, σκέψη)

3.      συναισθηματική οργάνωση: (η ιδέα που έχει το παιδί για τον εαυτό του-θετική στάση απέναντι στον εαυτό του, συνεργασία με τους άλλους και ενδιαφέρον για μάθηση)

Τα προγράμματα ετοιμότητας στοχεύουν στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και της αυτοεικόνας και στη διαχείρηση του άγχους ή της ανασφάλειας.

Πιο συγκεκριμένα, κατά τον Spodec (1984) η δυσκολία για την κατάκτηση των προμαθηματικών εννοιών επηρεάζεται από μια σειρά παραγόντων:

·         φτωχή αυτοεικόνα μετά από συνεχείς αποτυχίες

·         αδυναμία συγκέντρωσης της προσοχής

·         αντιληπτικές δυσκολίες που οφείλονται σε νευρολογικές βλάβες

      ·         παγίωση της πλευρίωσης

·         αδυναμία κατανόησης του αριθμητικού λεξιλογίου

·         αδυναμία βραχυπρόθεσμης μνήμης

·         δυσκολίες προσανατολισμού στο χώρο και το χρόνο

Η αριθμητική ετοιμότητα μπορεί να βελτιωθεί με την εφαρμογή προγραμμάτων που περιλαμβάνουν συγκεκριμένες δραστηριότητες μαθησιακής ετοιμότητας στη σχολική ηλικία. Οι δραστηριότητες που προτείνονται στα περισσότερα από αυτά τα προγράμματα αφορούν την ανάπτυξη της λειτουργίας της σκέψης με ταξινομήσεις (ταξινόμηση με βάση το σχήμα), σειροθετήσεις (μια ιστορία σε εικόνες, που το παιδί καλείται να τοποθετήσει στη σειρά με βάση τα γεγονότα, δηλαδή πρώτα έγινε αυτό, μετά το άλλο κλπ), αντιστοιχήσεις, αναγνωρίσεις ομοιοτήτων και διαφορών, κατηγοριοποιήσεις αντικειμένων (φρούτα, ζώα, λαχανικά), συγκρίσεις ύλης.

Σφαιρικότερα λοιπόν, καταλήγω στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά από πολύ νωρίς είναι καλό να εκτίθενται σε όσα περισσότερα ερεθίσματα γίνεται, προκειμένου να αποκτούν εμπειρίες και να αλληλεπιδρούν με αυτά. Μέσα από καθημερινές δραστηριότητες εξασκούνται πολλές από τις παραπάνω έννοιες. Για παράδειγμα μέσα από τα κολλάζ και τη ζωγραφική εξασκείται η λεπτή κινητικότητα. Παιχνίδια με κορύνες, μπάλες, στεφάνια και λαβυρίνθους εξασκούν τον προσανατολισμό στο χώρο.  Το να συνδέει μέρες ή εποχές με γεγονότα βοηθά στον προσανατολισμό στο χρόνο. Το να δείχνει τα μέρη του σώματός του, να σχεδιάζει το περίγραμμα της παλάμης του, να εκτελεί κυκλικές κινήσεις και να δείχνει και να λέει μέρη του σώματος μπροστά στον καθρέφτη εξασκούν την πλευρίωση.

Αφήστε τα παιδιά να παίζουν, να συμμετέχουν σε καθημερινές δραστηριότητες του σπιτιού ή εξωσχολικές, δείξ’ τε τους καινούρια πράγματα, μιλήστε μαζί τους. Όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά για δύο λόγους: πρώτον διότι φέρνουν κοντά τους γονείς με τα παιδιά και δεύτερον γιατί προάγουν ικανότητες που είναι απαραίτητες για την εξέλιξη των παιδιών.

Φάνια Βιλλιώτη, Ψυχολόγος